Dit voorjaar berichtte fabrikant Dyne Therapeutics over de eerste resultaten. Wat krijgt dit middel voor elkaar? Kools: ‘Ik mag niet meer vertellen dan wat Dyne zelf deelt. In een presentatie in mei liet het bedrijf zien dat het middel verbeteringen geeft in bijvoorbeeld spierkracht, loopsnelheid, vermoeidheid, darmklachten en dagelijkse activiteit. Op moleculair niveau doet het middel wat het moet doen en de myotonie neemt al bij lage dosering merkbaar af: deelnemers kunnen hun gespannen vuist enkele seconden sneller weer ontspannen. De bijwerkingen lijken relatief mild en gaan vaak vanzelf over. Voor sommige bijwerkingen, zoals een allergische reactie, kunnen we aanvullende medicatie geven.’
Deelnemers kunnen bijvoorbeeld 0,6 seconden sneller 10 meter lopen, of doen er zo’n 1,5 seconden korter over om vijf keer op te staan vanuit zitten. Wat betekent dat? ‘Je wilt dat medicijnen een gunstig effect hebben op het dagelijks leven van een individu. Je zou bijvoorbeeld willen dat iemand die nu niet kan opstaan na een val, dat wel kan met dit medicijn. Of dat zo zal zijn, weten we nog niet. Dat is lastig te meten. Daarom meten we voor en tijdens het onderzoek allerlei andere dingen die met dit soort functies samenhangen. Zo trekken of duwen deelnemers in een speciaal instrument zo hard mogelijk aan of tegen een meetapparaat. We kunnen in dat apparaat precies meten hoeveel kracht ze daarbij uitoefenen. Dat is een maat voor spierkracht. En in de vragenlijst MD Health Index vullen deelnemers in hoe ze onder meer hun vermoeidheid, darmklachten en activiteit ervaren.’
Dyne deelt resultaten terwijl het onderzoek nog loopt. Is dat bijzonder?
‘We zien tegenwoordig vaker dat een medicijnfabrikant tussentijdse resultaten deelt, zeker beursgenoteerde bedrijven. Positief nieuws biedt de kans dat het middel sneller beschikbaar komt. Dyne kan met de autoriteiten in gesprek die beslissen over toelating van medicijnen tot de markt. In Amerika is dat de FDA, in Europa de EMA. Als Dyne met hen mag bespreken welke stappen nodig zijn om het medicijn te kunnen toelaten, kan de fabrikant dit misschien sneller realiseren. Er zijn regels waardoor nieuwe medicijnen voor ziekten waarvoor nog geen behandeling is in een snel-traject terecht komen als ze goede tussenresultaten laten zien. Deze medicijnen kunnen dan sneller beschikbaar worden voor patiënten.’
Wanneer komt het middel beschikbaar als het inderdaad goed werkt?
Kools: 'Het onderzoek dat we nu doen is een fase I/II-studie, die de werkzaamheid per dosis moet laten zien. De tussentijdse resultaten laten een duidelijk verschil zien tussen de laagste en de wat verhoogde dosering. In de zomer van 2027 is dit onderzoek afgerond: dan weten we hopelijk bij welke dosis het medicijn het beste werkt, zonder dat het te veel bijwerkingen geeft. Daarna moet er nog een vervolgonderzoek plaatsvinden om die optimale dosis te testen bij een grotere groep deelnemers. Traditioneel gebeurt dat in een grote, internationale fase III-studie, tegenwoordig zien we ook dat bedrijven de huidige fase I/II-studies uitbreiden tot een soort fase III-studie. Meestal duurt dat ongeveer een jaar. Als dat goed gaat en EMA zou het middel zo snel mogelijk tot de markt toelaten, moet Nederland nog besluiten of het vergoed wordt. Ik denk dat dit alles op zijn vroegst in 2030 zal zijn, áls het middel inderdaad goed blijkt te werken in al het onderzoek. [1]
Waarom duurt het onderzoek zo lang?
‘In juli 2023 kreeg de eerste persoon met MD in dit onderzoek het middel of een placebo, in de maanden daarna volgden stap voor stap de andere zes deelnemers bij Radboudumc. Wereldwijd doen zo’n 60 mensen mee, verdeeld over vier groepen die een verschillende dosis van het middel krijgen. Als een medicijn voor het eerst bij mensen wordt getest, gaat het verhogen van de dosering vaak stapsgewijs. Eerst willen we zien dat het medicijn veilig is in de laagste dosering, voordat de volgende dosering wordt getest bij het volgende groepje mensen.’
Wat gebeurt er precies in het onderzoek dat nu loopt?
‘Eerst krijgen de deelnemers met MD 24 weken lang het middel of een placebo – een nepmedicijn. Arts en deelnemers weten niet wie het middel en wie het placebo-middel krijgen. Na die 24 weken krijgen alle deelnemers 24 weken het medicijn toegediend via een infuus. Dat kan elke vier of acht weken zijn, afhankelijk van de groep waarin ze zijn ingedeeld. Daarna begint de lange-termijn-extensiefase: de deelnemers krijgen nog bijna twee jaar lang het middel toegediend, maar er vinden veel minder metingen plaats. Soms wordt de dosering in deze periode geoptimaliseerd. In de zomer van 2027 sluit de laatste deelnemer deze periode af. Als alle resultaten daarna zijn geanalyseerd, is het onderzoek afgerond. Tenzij Dyne de studie verlengt met extra groepen.’
Komt er ook gauw onderzoek bij kinderen met MD, zodat zij het middel ook zo snel mogelijk kunnen krijgen?
‘Natuurlijk wil iedereen, ook de fabrikant, het medicijn zo snel mogelijk voor kinderen beschikbaar maken. Kinderen met MD zijn vaak zieker dan volwassenen, voor hen valt er het meest te winnen. Maar hoe doe je dat veilig? Over het algemeen worden medicijnen eerst bij volwassenen getest. Dit doen we omdat we dan een beter beeld hebben van de risico’s en mogelijke voordelen. Hierdoor hoeven we de kinderen niet onnodig te belasten of bloot te stellen aan risico’s. Daarnaast zijn onderzoeken bij volwassenen vaak makkelijker en betrouwbaarder uit te voeren, waardoor de kans op succes groter is.’
Is dit het eerste middel tegen MD dat onderzocht wordt?
‘Nee, fabrikant Avidity heeft al een fase I/II-onderzoek afgerond voor een ander medicijn: Del-desiran (AOC 1001) dat op ongeveer dezelfde manier werkt als Dyne-101 en tot nu toe vergelijkbare resultaten laat zien. Er is in overleg met de Amerikaanse FDA al goedkeuring voor een versneld traject naar toelating tot de markt. Later dit jaar of begin volgend jaar gaan we in Radboudumc en in Maastricht UMC+ elk zo’n tien mensen werven voor het grote vervolgonderzoek naar dit middel. Zie Spierziekten Nederland: Medicijnonderzoek Avidity in ons land bijna van start.
Tips
- Wil je meedoen aan onderzoek naar MD-medicijnen? Zorg dat je aangemeld bent voor een register: Myodraft of de online MD-registratie. Zie Spierziekten Nederland: Medicijnonderzoek Avidity in ons land bijna van start voor uitleg hierover.
- Lees het interview met Onno, deelnemer aan het onderzoek naar Dyne-101. ‘Op het fysieke deel van de trial had ik me best aardig voorbereid. Wat ik heb onderschat, is dat het ook psychisch zwaar kan zijn.’ Spierfonds, september 2024.
Rianne Lindhout is freelance wetenschapsredacteur. Ze schrijft artikelen over actuele ontwikkelingen rond MD, nadat de ziekte ook in haar familie is vastgesteld.
...............
[1] Noot van de redactie van Spierziekten Nederland Het gaat hier om een voorspelling, op basis van de resultaten tot nu toe. We hopen natuurlijk dat die goed blijven uitpakken. De kans bestaat ook dat het medicijn minder goed werkt dan gedacht, of dat er veel bijwerkingen zijn. Er is dus geen garantie dat het middel beschikbaar komt, nog los van het precieze jaartal (of de prijs).
Spierziekten Nederland zet zich ervoor in dat effectieve en veilige medicijnen zo snel mogelijk beschikbaar komen voor zoveel mogelijk mensen. Zie: Spierziekten Nederland: Nieuwe medicijnen.
