Sommige spierziekten kunnen het vermogen tot communicatie aantasten, doordat zij krachtverlies en verlammingen veroorzaken, waardoor mensen minder goed kunnen spreken, schrijven, en typen. Dit is een groot gemis voor mensen met spierziekten zelf, maar ook voor hun naasten. Er zijn verschillende soorten ondersteunende communicatiemiddelen beschikbaar, die bestuurd kunnen worden met bewegingen van de ogen, het hoofd, of de handen. Helaas werken deze apparaten niet in alle situaties even goed. Daarnaast komt het voor dat het in de loop van de tijd lastiger wordt om de hulpmiddelen te bedienen. Dat komt bijvoorbeeld omdat de ziekte de nodige spieren steeds verder aantast. In deze gevallen zouden ondersteunende communicatiemiddelen waar géén spiercontrole voor nodig is een uitkomst kunnen zijn. Zulke hulpmiddelen heten Brein-Computer Interfaces (BCIs).
BCIs zijn computers of apparaten die bestuurd kunnen worden met activiteit van de hersenen in plaats van met spierbewegingen. Deze technologie, die volop in ontwikkeling is, werkt door hersenactiviteit op te nemen en dit signaal te sturen naar een computer of apparaat. Het opnemen van hersenactiviteit kan met verschillende technieken, zoals EEG (elektro-encefalografie; elektroden op de hoofdhuid), ECoG (elektro-corticografie; elektroden die op de hersenen liggen) of met micro-elektroden (kleine naald-elektroden in de hersenen).
Thuisgebruik van BCIs als communicatiehulpmiddel
De afgelopen jaren heeft het UMC Utrecht succesvol onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van thuisgebruik van BCIs als communicatiehulpmiddel voor mensen met ernstige verlamming en communicatieproblemen. In dit onderzoek werd de ECoG-techniek gebruikt om met hersenenactiviteit een computer te bedienen. Door te proberen om een handbeweging te maken konden deelnemers een signaal opwekken in de hersenen, dat door een computer werd opgepikt en omgezet in een muisklik, ook wel ‘hersenklik’ genoemd. De hersenklik kan vervolgens gebruikt worden om een belletje te laten afgaan om zorgverleners te waarschuwen en om woorden te spellen die worden uitgesproken door de computer.
Ook elders in de wereld werken onderzoekers aan BCI-technologie. Zo heeft iemand in Californië een BCI gekregen met elektroden op de hersenen, die bestuurd kan worden als hij probeert te praten. Door te proberen letters van het militaire alfabet uit te spreken kan hij dertig letters per minuut spellen, die de computer omzet in woorden en zinnen. Ook dit is een veelbelovende ontwikkeling, die het op termijn misschien mogelijk maakt voor mensen met verlamming om via een BCI te communiceren met een snelheid die in de buurt komt van gewoon praten.
Meer onderzoek nodig
Voor mensen met spierziekte kunnen BCIs als ondersteunend communicatiemiddel er in de toekomst misschien voor zorgen dat hun kwaliteit van leven langer behouden of verbeterd wordt. Kan de vlag dan al uit? Nee, het onderzoek is nog in een experimentele fase. Voordat BCIs beschikbaar kunnen worden, is er meer kennis nodig over de hersenen en technieken. Ook moet er gewerkt worden aan snellere BCI-communicatie en optimale bruikbaarheid in het dagelijkse leven thuis. In de komende jaren worden deze onderwerpen uitgebreid onderzocht in het UMC Utrecht, met behulp van nieuwe en geavanceerde BCI-technieken. Daarnaast willen de onderzoekers graag leren van mogelijke gebruikers van BCIs, zoals mensen met een spierziekte. Wat verwachten zij van een ondersteunend communicatiemiddel? Wat zijn hun zorgen? Wat zijn hun twijfels? Wat voor ideeën hebben zij over BCIs als communicatiemiddel?
Meer informatie
Wil je meer weten over dit onderwerp? Luister dan eens naar dit fragment op Radio 1 waarin onderzoeker dr. Mariska van Steensel vertelt over BCIs als ondersteunende communicatietechnologie. Of kijk naar dit item bij RTL Late Night waarin onderzoeker prof. dr. Nick Ramsey vertelt over het onderzoek met de eerste persoon met ALS die een BCI voor thuisgebruik heeft. Heb je vragen of suggesties? Neem dan contact met ons op via neuroprothese(at)umcutrecht.nl.
